Amasra yerli turistlerin hayli ilgi gösterdiği bir beldemiz: İstanbul ve Ankara gibi iki büyük şehre nispeten yakın oluşu, güzel manzarası, denize girmek için temiz sahilleri, her ne kadar çok yakında kalmayacak gibi dursa da şu an için yeşil doğası, ünlü Amasra salatası eşliğinde leziz bir taze balık yeme imkanı sunması gibi özellikleriyle yaz kış ziyaretçisi bol bir destinasyon.
İkinci planda kalan bir başka özelliği ise, çok köklü bir tarihe sahip oluşu: kuruluşu taa ilkçağa kadar inen ve adını doğulu bir prenses olan Amastris'ten alan bu belde, Fatih Sultan Mehmet tarafından 1460'ta fethedilerek Cenovalılar yönetiminden çıktığından beri, Fatih'in nitelemesi ile "Çeşm-i Cihan" namıyla bölgede kıyı kültürünün ve denizciliğin merkezi olmuş.
Ancak maalesef günümüzde, bu tarihten geriye kalanların izini sürebilmek, eğer yanınızda bir bilen yoksa, neredeyse mümkün dahi değil: tarihi kalıntı ve buluntular gündelik yaşamın arasında çaresiz bir ayakta kalma savaşı veriyor ama bu savaşı kaybetmek üzere. Ben Amasra'ya ilk 2002'de gitmiştim ve kendi başıma tarihte bir yolculuk yapabilmiştim. 12 sene sonra tekrar ayak bastığımda ise, maalesef yanımda bir yol gösterici olmadan bu güçlü tarihin izlerini bulabilmem imkansızdı.
Tarih bir kenara, 12 sene önce bıraktığım şirin beldenin genel yapısı, büyük 1968 depreminden sonra imara kapanmış olan bölgenin koca koca gökdelen vari binalarla yeniden imara açılması sonrası, orta büyüklükte bir şehre dönüşmüştü bile....
Allahtan, 2 günlük Amasra gezimizi, Cumhuriyet döneminin herkese eşit eğitim imkanı sunan döneminde yetişmiş, tarih öğretmeni olarak Amasra'ya atandıktan sonra, buraya yerleşme kararı almış ve Amasra tarihi konusunda ülkemizde en kapsamlı araştırmaları yapıp yayınlamış olan Necdet Sakaoğlu'nun liderliğinde yaptık. Ve bu sayede, normalde kafamızı bile çevirmeden yanından geçeceğimiz bir çok tarihi detayın anlamını ve önemini öğrenme imkanına sahip olduk.
Amasra'ya dağlardan kıvrıla kıvrıla inen bir yolla geliniyor. Bu yolun 17 kilometrelik bölümü Abdülhamit döneminde inşa edilmiş, ama nasıl? Amasra'da bugün mezarlığın yer aldığı bölgede bulunan Roma antik tiyatrosunun taşları tek tek sökülmüş, bu yolun inşaatında kullanılmış. 19. yüzyılın sonuna kadar çok iyi korunan ve bölgenin en büyük antik tiyatrosu olan bu eserden günümüze maalesef mezarlığın güney yamacındaki vomitarium yani izleyicilerin çıkış bölgesinden başka hiçbir şey kalmamış durumda.
İnsanın içini acıtan bu yoldan inerken önünüze serilen Amasra manzarası gerçekten nefes kesici. Ama bu yolda, özellikle tarih meraklıları için, en az manzara kadar etkileyici bir başka nokta daha var, o da Kuşkayası Yol Anıtı. Milattan sonra 40-50 yılları arasına tarihlenen bu anıt, dünyadaki tek antik "kara yolu dinlenme tesisi" olarak çok özel bir anlam ve önem taşıyor. Ünlü İmparator Claudius'un heykeliyle taçlanmış bu antik bölge de tıpkı diğer yerler gibi, kasıtlı veya bilinçsiz tahribat girişimlerinden maalesef nasibini almış durumda.
Amasra merkezde yine Roma döneminden kalan bir bedesten var ama kötü bir restorasyon ve kendi haline bırakılmışlığı nedeniyle, kimsenin dikkatini bile çekmiyor, sadece evsizlere, tinercilere barınak işlevi görüyor bugün.
Cenevizlerden kalan kale, Boztepe ve Zindan mahallelerini çepeçevre sarıyor. Ama kalenin her yerini evler, dükkanlar, çay bahçeleri istila etmiş durumda: hane sakinleri tuttukları balıkları yüzlerce yıllık taşların üzerine ayıklıyor, ev hanımları çamaşırlarını gözetleme pencerelerinin arasına gerdikleri iplerde kurutuyor. Günümüz ve geçmiş birbirine geçişmiş yaşıyor kalede. Küçük ama önemli detaylar ancak bir bilenin büyülteciyle bakınca farkediliyor maalesef. Aynı kalan tek şey ise, kalenin o muazzam, nefes kesen, büyüleyici manzarası...
Amasra tarihinin bir başka önemli eseri ise, doğma büyüme Amasralıların bile çok azının bildiği küçük hikayeler içeren dalgakıran. Balyanlar'ı çoğunuz bilirsiniz: Dolmabahçe Sarayı'nın ve İstanbul'daki birçok tarihi eserin mimarı olan Balyanların imzası var bu dalgakıranda. Kendilerine Padişah tarafından, Amasra'daki demir madenini işletme hakkı tanınmış ve karşılığında da bu dalgakıranı ücretsiz olarak inşa etmeleri istenmiş. 
İlginç olan bir başka nokta ise dalgakıranın denize bakan taşları üzerine kazılmış bir tarih.... 1 Mayıs 1911, hem de Fransızca yazılmış olarak.... Bu yazıyla ilgili hiçbir açıklama, kayıt bulunamamış ama şöyle yorumlanıyor: dalgakıran inşaatında görev yapan Fransız işçiler, batı ülkelerinde 1889'da kutlanmaya başlayan 1 Mayıs işçi bayramını tarihe kaydetmek için bu yazıyı yazdılar....
Amasra merkezde, bugün kültür merkezi olarak kullanılan şapel, Fatih Camii adıyla anılan ve artık cami vazifesi gören bir kilise, Roma ve Osmanlı döneminden kalan ve Evliya Çelebi'nin de bahsettiği eski hamamlar halen görülebilir. Küçük ama zengin Amasra Müzesi ise bir süredir, etrafta herhangi bir onarım görünmese de, bakım-onarım gerekçesiyle kapalı. Ama bu güzel müzenin bahçesi bile gezilmeye, görülmeye değer.
Amasra'ya gelenlerin çoğu kentin bu zengin tarihinden ziyade, etkileyici manzarası, dingin sahilleri ve alamet-i farikası olan salatasıyla ilgilenmeyi tercih ediyor. Sahil boyunca dizi dizi birbirinin benzeri, mezgit tava ve salata menüsü sunan restoran var. En ünlüleri Çeşm-i Cihan ama herhalde artık çok ünlü oldu diye olsa gerek, burada düzgün bir hizmet almak, keyifle yemek yemek pek mümkün değil, zaten gürültüden insan masasındakilerle konuşamıyor bile.
Canlı Balık Mustafa Amca'nın Yeri ise, hem denize daha yakın, hem sevimli bir dış dekorasyona ve daha ferah bir iç alana sahip, hem de daha lezzetli yemekler sunuyor. 
Amasra çarşısı Çin'den gelmiş incik boncuk dolu. Eğer Amasra'ya özgü bir şeyler arıyorsanız tek alternatifiniz şimşir kaşıklar. Bir de, Amasra'ya özgü dikdörtgen şeklinde bir ekmek var, çöven deniyor, onu alabilirsiniz.
Amasra pazarında ise, civar köylerden gelen hanımların sattığı taptaze meyveleri, sebzeleri, el emeği göz nuru reçelleri alabilirsiniz. Hele ilk baharda geldiyseniz, sadece pazarda değil, kale içinde sokaklarda satılan çilekleri mutlaka tadın, böyle bir çilek tadını büyük şehirlerde bulmak artık mümkün değil.
Tarihte denizcilerin kış mevsimini geçirdiği yer olan Amasra, o zamanlar "sormagir" adı verilen denizci pansiyonları geleneğini halen sürdürüyor: hem merkezde hem de tepelerde bir çok pansiyon ve otel var. Özellikle tepelerdeki otellerde manzara müthiş ama temizlik, hizmet gibi konularda beklentileri en düşük seviyede tutmak en doğrusu...
Velhasıl Amasra, doğasıyla ve tarihiyle bir mücevher ama günümüz anlayışı adeta bu mücevheri kırıp dökmeye uğraşıyor... Amasra'yı hiç görmediyseniz, geriye halen bir şeyler kalmışken, zaman kaybetmeden bir hafta sonu gidip keşfedin derim....
Gitme imkanınız yoksa, o zaman Necdet Sakaoğlu'nun Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı ortak yayını olan Çeşm-i Cihan Amasra kitabını bulabilirseniz, bu bir zamanların çok güzel beldesini bu kitabın sayfalarından keşfetmeye çalışabilirsiniz.....
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder